Ο κόσμος στον οποίο ζούμε, αναπνέουμε και δραστηριοποιούμαστε, αλλάζει. Και αλλάζει με ρυθμό που καθιστά σχεδόν αδύνατο κανείς να παρακολουθήσει τις εξελίξεις. Την ώρα που η Τεχνητή Νοημοσύνη επελαύνει σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, η κλιματική αλλαγή έχει εξελιχθεί σε κατεπείγουσα κρίση.
Μια κλιματική κρίση στην οποία οι κυβερνήσεις και ο καθένας μας ξεχωριστά πρέπει να αναλάβει δραστηριότητα, για να προλάβουμε όλοι μαζί την καταστροφή που έρχεται. Σκεφτείτε το εξής: Αυτές τις μέρες, ένα παγόβουνο, το οποίο έχει έκταση όσο το νησί της Εύβοιας (!) αποκολλήθηκε από την ακτογραμμή της Ανταρκτικής μετά από 40 χρόνια και πλέει ανεξέλεγκτο. Με τους πάγους να λιώνουν ταχύτερα απ’ ό,τι αναμέναμε, ο εφιάλτης της εξαφάνισης ακτογραμμών και πόλεων με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας έρχεται πιο κοντά. Και η Ανταρκτική, όπως και ο υπόλοιπος πλανήτης, υφίσταται τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, καθώς και εκεί καταγράφηκαν θερμοκρασίες ρεκόρ.
Πολύ πρόσφατα, περάσαμε το σημείο που οι επιστήμονες έλεγαν ότι είναι αυτό χωρίς επιστροφή- δηλαδή την άνοδο της μέσης θερμοκρασίας της Γης κατά 2 βαθμούς Κελσίου. Μέσα στο Νοέμβριο, το ευρωπαϊκό δορυφορικό σύστημα παρατήρησης «Κοπέρνικος» κατέγραψε για πρώτη φορά στην Ιστορία θερμοκρασία η οποία ήταν κατά 2,06 βαθμούς Κελσίου μεγαλύτερη από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Η ζωή μας, όπως την ξέραμε, αλλάζει ραγδαία.
Η κλιματική αλλαγή απειλεί την ύπαρξή μας και το μέλλον των επόμενων γενεών. Ο χρόνος προχωρά με ανησυχητικά γρήγορους ρυθμούς. Οι μεταβολές της θερμοκρασίας του πλανήτη είναι ανεξέλεγκτες και οι συνέπειές τους επηρεάζουν καθημερινά τη ζωή μας.
Οι θερμές θερινές ημέρες γίνονται ακόμα πιο ζεστές, ενώ οι χειμερινές ασυνήθιστα ψυχρές. Οι υδροκυκλώνες και οι τυφώνες γίνονται πιο έντονοι και συχνοί. Οι πλημμύρες κατακλύζουν περιοχές που ποτέ δεν υπέφεραν από αυτά τα φαινόμενα. Οι δασικές πυρκαγιές εξαπλώνονται με ταχύτητα εκτός ελέγχου, κατακαίοντας τεράστιες περιοχές δασών.
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως καύσωνες τρομερής έντασης, πλημμύρες, ξηρασίες, χαλαζοπτώσεις και φονικές καταιγίδες, αυξάνονται τόσο σε συχνότητα όσο και σε ένταση, διαταράσσοντας την κανονικότητα και τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Οι συνέπειες μπορεί να είναι καταστροφικές, όπως είδαμε στις πυρκαγιές του καλοκαιριού και στο φονικό πέρασμα της καταιγίδα Daniel που προκάλεσε χάος στη Θεσσαλία και εκατόμβη νεκρών στη Λιβύη. Σε αυτά, προσθέστε και την τεράστια οικονομική ζημιά και την καταστροφή υποδομών και περιουσιών, αλλά και την ταχεία εξάπλωση ασθενειών.
Οι συνέπειες στην οικονομία, την καθημερινότητα, ακόμα και τη διατροφή μας είναι δραματικές. Βλέπουμε τους παραγωγούς -με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τους ελαιοπαραγωγούς- να παραπονιούνται ότι τα δέντρα δεν καρποφορούν καθώς, όπως εξηγούν, δεν έχουμε πια χειμώνα. Συνεπεία τούτου, η αγροτική παραγωγή πλήττεται και τα τρόφιμα ακριβαίνουν. Όλοι γνωρίζουμε ότι βαδίζουμε σε μια εποχή που όλα αλλάζουν και αλλάζει βεβαίως και το τοπίο της ασφαλιστικής αγοράς.
Στη συνέχεια θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας τις εξελίξεις, τους προβληματισμούς και τα νέα της αγοράς στην οποία δραστηριοποιούμαστε, όπως τα κατέγραψα στο πρόσφατο διεθνές αντασφαλιστικό συνέδριο στο Μπάντεν- Μπάντεν, στο οποίο είχα την ευκαιρία να παρευρεθώ.
Η συχνότητα και η σφοδρότητα των φυσικών καταστροφών και στη χώρα μας, ιδιαίτερα λόγω των πλημμυρών αλλά και των πυρκαγιών, δε μας αφήνει πολλά περιθώρια αντίδρασης. Λόγω ακριβώς αυτού του παγκόσμιου συναγερμού και των αλλαγών που έρχονται σε όλο τον κόσμο -κατά συνέπεια και στην Ελλάδα- διαπίστωσα το φοβερό αντίκτυπο τον οποίο έχει στις ασφαλιστικές εταιρίες η μεγάλη κρίση που διανύουμε, αυτή της κλιματικής αλλαγής, ενόψει των ανανεώσεων των αντασφαλιστικών συμβάσεων για το 2024.
Η αντασφαλιστική αγορά έχει πιεστεί πάρα πολύ. Η αύξηση του πληθωρισμού, η ανατίμηση των πρώτων υλών, η δυσκολία ανεύρεσης retrocession κάλυψης από τους αντασφαλιστές, οι μεγάλες καταστροφικές ζημιές που καλούνται να πληρώσουν οι ασφαλιστικές εταιρίες λόγω της κλιματικής αλλαγής αναγκάζουν τις εταιρίες να αλλάξουν τη στρατηγική τους, για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις αλλεπάλληλες νέες προκλήσεις.
Η Swiss Re προβλέπει ότι οι ασφαλισμένες ζημίες από φυσικές καταστροφές πρόκειται να ξεπεράσουν τα 100 δισ. το 2023. Το αποτέλεσμα από όλα αυτά είναι να έχουν δημιουργηθεί στην αγορά συνθήκες hard market, γεγονός που οδηγεί στις ανανεώσεις του Δεκεμβρίου να έχουμε μεγάλη αύξηση ασφαλίστρων στον κλάδο Περιουσίας, στους Καταστροφικούς Κινδύνους, καθώς βλέπουμε μεγάλες αντασφαλιστικές εταιρίες να αποχωρούν από ζημιογόνους κλάδους, να μειώνεται το capacity της αγοράς και οι εταιρίες που παραμένουν στην αγορά να αυξάνουν σημαντικά τα ασφάλιστρα και τις απαλλαγές.
Ενδεικτικά να αναφέρω αλλαγές στις αναλογικές συμβάσεις: (proportional στον κλάδο περιουσίας & τεχνικών ασφαλίσεων):
1) Στον κλάδο Περιουσίας μειώνονται τα event limits και φυσικά μειώνονται οι προμήθειες. Οι εταιρίες θα πληρώνουν τόκους σε αποθέματα εκκρεμών ζημιών.
2) Στον κλάδο Τεχνικών Έργων μειώνονται τα capacity και οι προμήθειες.
3) Το Co-insurance clause επιστρέφει στις συμβάσεις.
4) Cat XL: οι αντασφαλιστές ζητούν μεγαλύτερη ιδία κράτηση από τις εταιρίες (own retention).
Λιγότεροι αντασφαλιστές κάνουν προσφορές σε σύγκριση με την περσινή χρονιά και τελευταία παρατηρούμε ότι πολλοί δεν έχουν ανοίξει ακόμα τα χαρτιά τους. Εξυπακούεται πως, όσο μεγαλύτερες οι ζημίες που έχει μία εταιρία, τόσο πιο αυστηροί όροι μπαίνουν από τους αντασφαλιστές.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, μια από τις μεγαλύτερες ασφαλιστικές της χώρας, η Farmers Group, απέλυσε 30.000 υπαλλήλους, διότι σταμάτησε να ασφαλίζει κατοικίες στην Καλιφόρνια και στη Φλόριντα λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων. Και στην Ευρώπη, όμως, τα πράγματα δεν είναι διαφορετικά. Στη γειτονική μας Ιταλία, η σφοδρή χαλαζόπτωση και τα πλημμυρικά φαινόμενα προκάλεσαν στις ασφαλιστικές ζημιές ύψους 3 δισεκατομμυρίων ευρώ, στην επίσης γειτονική μας Τουρκία, οι ζημιές από το σεισμό και τα ακραία καιρικά φαινόμενα έφτασαν τα 7 δισεκατομμύρια.
Κοινός τόπος των συμμετεχόντων στο συνέδριο στο Μπάντεν Μπάντεν ήταν ότι η διαφορετική πραγματικότητα που συνθέτουν οι συχνότερες και εντονότερες φυσικές καταστροφές οδηγεί σε περαιτέρω σκλήρυνση της αντασφαλιστικής αγοράς. Οι ανανεώσεις του 2024 θα είναι πολύ διαφορετικές, με τις ασφαλιστικές να βλέπουν αυξημένο αντασφαλιστικό κόστος, αλλά και τους αντασφαλιστές να θέτουν πολύ αυστηρότερους όρους και προϋποθέσεις, μειώνοντας σημαντικά τα επίπεδα κάλυψης κινδύνων από φυσικές καταστροφές. Γεγονός που σημαίνει ότι οι ασφαλιστικές ενδεχομένως να υποχρεωθούν να αυξήσουν την ιδία κράτηση (own retention) στους κινδύνους που αναλαμβάνουν.
Δεν είναι όμως μόνο αυτές οι αλλαγές. Βλέπουμε το αυξημένο κόστος των φυσικών καταστροφών ως μια ευκαιρία να επανεκτιμηθεί το risk management των καλύψεων, αλλά και το επιχειρηματικό μοντέλο.
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να πω δυο λόγια για την ελληνική αγορά. Η Ελλάδα βίωσε ένα πρωτοφανές γεγονός, την κακοκαιρία Daniel με μετρήσεις βροχόπτωσης 750 χιλιοστών μέσα σε ένα 24ωρο. Ο όγκος ήταν ισοδύναμος με περίπου 18 μήνες μέσης βροχόπτωσης. Η περιοχή που επλήγη περισσότερο είναι η περιφέρεια Θεσσαλίας. Η εκτίμηση των ζημιών για το γεγονός αυτό, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΑΕΕ, είναι περίπου 375 εκ., καθιστώντας τον Daniel το μεγαλύτερο καταστροφικό γεγονός που έχει πλήξει ποτέ τη χώρα μας.
Η προσωπική μου άποψη είναι ότι οι ζημιές θα ανέλθουν περίπου στα 500-600 εκ., διότι δε γνωρίζουμε ακόμα τα ποσά που θα πληρώσουμε λόγω απώλειας κερδών (business interruption). Θέλω να διαβεβαιώσω όλους σας ότι η ασφαλιστική αγορά θα ανταποκριθεί στις ζημιές που της αναλογούν και οι πελάτες και οι διαμεσολαβούντες δεν πρέπει να ανησυχούν. Πιστεύω ότι δε θα υπάρξει κανένα πρόβλημα, όπως είπε άλλωστε και ο πρόεδρος της ΕΑΕΕ, κ. Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου.
Βλέπουμε λοιπόν την ανάγκη ο κλάδος μας να είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει τις ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις αποζημιώσεων που φέρνει η κλιματική αλλαγή. Ταυτόχρονα, πρέπει να επενδύσουμε σε έρευνα και καινοτομία, για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις που φέρνει η κλιματική κρίση. Νέες τεχνολογίες, όπως η ασφαλιστική εκτίμηση βλαβών με τη χρήση του διαστήματος, η τεχνητή νοημοσύνη για την αξιολόγηση ρίσκων, μπορούν να βοηθήσουν στην αποδοτική διαχείριση και την πρόληψη των κινδύνων.
Στενοχωριέμαι που βλέπω να καλύπτουμε κινδύνους με μικτά ασφάλιστρα 0,60-0,70%, τα οποία είναι τελείως ανεπαρκή και φοβάμαι ότι αν δε δράσουμε άμεσα και δεν τα αυξήσουμε, τότε θα έχουμε δυσάρεστες εξελίξεις. Τα αντίστοιχα ασφάλιστρα στο εξωτερικό είναι τουλάχιστον διπλάσια ή ακόμα και τριπλάσια.
Πιστεύω ότι είναι μοναδική ευκαιρία, μετά τα καταστροφικά γεγονότα -τις φωτιές και ειδικά μετά τις πλημμύρες του Daniel- να αυξήσουμε τα ασφάλιστρα και τις απαλλαγές. Τα ασφάλιστρα της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς στον κλάδο Περιουσίας ανέρχονται περίπου στα 300 – 350 εκ. ευρώ. Εάν αφαιρέσουμε τις προμήθειες των διαμεσολαβούντων, θα κατέβουν στα 200 εκ. Άρα οι ζημίες μόνο από τον Daniel έχουν καλύψει τα ασφάλιστρα 3 ετών.
Θέλω με χαρά να αναφέρω ότι η κυβέρνηση, πέραν της παροχής κινήτρου μέσω της μείωσης 10% στο φόρο του ΕΝΦΙΑ σε περίπτωση ασφάλισης, προσανατολίζεται από 01/1/2024 στην υποχρεωτική ασφάλιση για φυσικές καταστροφές όλων των επιχειρήσεων με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 2 εκ., οι οποίες δεν θα αποζημιώνονται πλέον από το κράτος. Προσωπικά δε συμφωνώ που εξαιρούνται οι επιχειρήσεις κάτω των 2 εκ., διότι νομίζω ότι αυτές οι επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν το μεγαλύτερο πρόβλημα, εάν δεν είναι ασφαλισμένες.
Η υποχρεωτική ιδιωτική ασφάλιση θα συμβάλει στη μείωση των δημόσιων δαπανών για την αποκατάσταση μετά από μεγάλες φυσικές καταστροφές, δίνοντας τη δυνατότητα στο κράτος να επενδύει σε τομείς ζωτικούς για την κοινωνία, όπως η υγεία, η εκπαίδευση, η ανάπτυξη των υποδομών.
Η κλιματική κρίση έχει εξαπλωθεί σε όλο τον πλανήτη. Και πρέπει να δράσουμε όλοι μαζί, οι κυβερνήσεις και εμείς αρωγοί τους, για να σώσουμε ό,τι μπορεί να σωθεί. Είναι μια ευκαιρία για εμάς να αναδειχθούμε ως leaders των εξελίξεων και να αντιμετωπίσουμε και αυτήν την πρόκληση με φιλοδοξία και δημιουργικότητα. Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για τις αλλαγές που έρχονται και να δεσμευθούμε να προσφέρουμε τις καλύτερες λύσεις.
Η συνεργασία μεταξύ ιδιωτικής ασφάλισης και κράτους είναι αναγκαία για την οικονομική ανάπτυξη, την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, αλλά και της κοινωνίας. Ας συνεχίσουμε να εργαζόμαστε μαζί για να αντιμετωπίσουμε αυτήν την πρόκληση και να δημιουργήσουμε ένα μέλλον ασφάλειας και αειφορίας για όλους.
Νικόλαος Μακρόπουλος
Απόσπασμα από την ομιλία του κ. Νικόλαου Μακρόπουλου, προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου της Ευρώπη Ασφαλιστική στα Insurance Awards Φίλιππος Μωράκης 2023.
